Şaft Nedir?

Şaftın başlıca görevi, motordan gelen enerji ile tekerleklerin dönmesine aracılık etmektir. Motor, aracın hareket etmesi için bir dönme kuvveti yaratır. Şaft, bu dönme kuvvetini tekerleklere bağlı olan diferansiyele iletir. Diferansiyel ise hareketin yönünü değiştirerek tekerleklerin dönmesini sağlar. Bu süreçte şaft, aracın hareket etmesini sağlamaya yarayan parçalardan biri olarak görev yapar. 

Şaft, 4x4 araçların önemli parçalarından biridir. Önden çekişli araçlarda motordan gelen dönme kuvveti doğrudan akslara ve oradan da tekerleklere aktarılır. Dört çeker araçlarda ise dönme kuvveti aktarımını şaft sağlar. 4x4 aracın hareket etmesi için gaza basıldığında şaft dönmeye başlar. Dönen şaft, diferansiyelin de dönmesini sağlar. Bu süreçte hareketin yöne 90 derece değişir ve tekerlekler, aracın ileri - geri hareket etmesini sağlayacak şekilde dönmeye başlar.

Oldukça hacimli kalın ve uzun bir parça olan şaft, aracın alt orta kısmında önemli bir yer kaplar. Ayrıca şaftın ortasında esneklik ve dayanıklılık sağlayan bir mafsal vardır. Mafsal sebebiyle de çok yer kaplayan şaftın diğer araç parçalarına temas etmeden rahatlıkla dönebilmesi için aracın alt bölümünde bir boşluk bırakılır. Bu boşluk, şaft tüneli olarak adlandırılır. 

Şaft arızalarının başlıca belirtilerinden biri yağ kaçağıdır. Park halindeki bir aracın altına yağ damlamış olması, şaft arızasının habercisi olabilir. Bir diğer belirti ise aracın seyir halinde titremesidir. Balansı bozulan şaft, aracın titreyerek hareket etmesine sebep olabilir. Seyir halinde şaftın bulunduğu bölgeden seslerin gelmesi de şaft rulmanlarındaki arızaların belirtisidir.

Şaft, çok parçalı bir yapıdadır. Dolayısıyla her bir parçası ve elemanı için farklı arızalar meydana gelebilir. En çok karşılaşılan şaft arızalarını da şaft kırılması, mafsal arızası, balans arızası ve takoz yırtılması şeklinde sıralayabiliriz.
 

Şaft Kırılması
 

Şaft oldukça dayanıklı bir yapıda olsa da doğru ve düzenli bir şekilde bakım yapılmaması halinde olası darbeler karşısında sağlam kalamayabilir. Aracın altını sert bir şekilde vurmak veya trafik kazası gibi sebepler,şaftın kırılmasına yol açabilir. Şaft genellikle mafsallı birleşim bölgesinden kırılır ve bu arızanın çözümü, şaftın değişmesidir. 
 

Mafsal Arızası
 

Mafsal arızası, seyir halindeki aracın titremesi ve kalkış, gaz verme gibi eylemlerle birlikte şafttan tıklama sesleri gelmesiyle kendini gösterir. Başlıca sebebi dişlilerin aşınması ve aralarında boşluklar oluşmasıdır. Bu durumda dişlilerin değiştirilmesi yeterlidir. Mafsal boşluğunun sebebi şaft milinin eğilmiş olması ise şaftın değiştirilmesi gerekir. 
 

Balans Arızası
 

Balans arızası, şaftın çeşitli sebeplerle dengesiz hareket etmesi durumudur. Zamanında onarılmayan mafsal arızası ve aracın alt taraftan alacağı darbeler balans arızasına sebep olabilir. Balans arızasında şaft salgısı kontrol edilir. Şaft salgısı için sınır genellikle 0,9 mm olarak kabul edilir. Şaft salgısı 0,9 milimetreden az ise balans ayarı, fazla ise şaft değişimi yapılır.
 

Takoz Yırtılması
 

Takozlar şaftın boşluklarını dengeleyen ve balans ayarını korumaya yardımcı olan parçalardır. Takoz yırtılması durumunda aracın hızlanmasıyla birlikte vurma ve çarpma hissi veren “tak” sesi duyulabilir. Zamanında müdahale edilmediği takdirde balans ayarı bozulur ve devam eden süreçte araç titremeye başlar. Bu nedenle araç bakım sürecinde şaft ile birlikte takozların da kontrol edilmesinde fayda vardır.